เนื้อหาคำราชาศัพท์

ความหมาย

คำราชาศัพท์ คือ คำสุภาพที่ใช้ให้เหมาะสมกับฐานะของบุคคลต่าง ๆ คำราชาศัพท์เป็นการกำหนดคำและภาษาที่สะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมอันดีงามของไทย แม้คำราชาศัพท์จะมีโอกาสใช้ในชีวิตน้อย แต่เป็นสิ่งที่แสดงถึงความละเอียดอ่อนของภาษาไทยที่มีคำหลายรูปหลายเสียงในความหมายเดียวกัน และเป็น ลักษณะพิเศษของภาษาไทยโดยเฉพาะ ซึ่งใช้กับบุคคลกลุ่มต่าง ๆ

หลักการใช้คำราชาศัพท์

คำราชาศัพท์สำหรับพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ลำดับพระราชอิสริยศักดิ์พระบรมราชวงศ์

คำราชาศัพท์สำหรับพระมหากษัตริย์

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว , สมเด็จพระบรมราชินีนาถ

สมเด็จพระบรมราชินี , สมเด็จพระบรมราชชนนี , สมเด็จพระยุพราช , สมเด็จพระสยามบรมราชกุมารี

สมเด็จเจ้าฟ้า

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้า

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า

หม่อมเจ้า

วิธีการคำราชาศัพท์
วิธีการใช้คำราชาศัพท์ มีต่อไปดังนี้

การใช้ “ทรง” ทรง+คำสามัญที่เป็นนาม (บางคำ) = กริยาราชาศัพท์

เช่น ทรงกีฬา (เล่นกีฬา), ทรงดนตรี (เล่นดนตรี)

ทรง+คำสามัญที่เป็นคำกริยา (บางคำ) = กริยาราชาศัพท์ เช่น ทรงอธิบาย, ทรงริเริ่ม, ทรงประพันธ์

ทรง+คำราชาศัพท์ที่เป็นนาม (บางคำ) = กริยาราชาศัพท์

เช่น ทรงพระราชนิพนธ์ (แต่งหนังสือ/แต่งเพลง), ทรงพระอักษร (อ่าน/เขียน/เรียน)

จะไม่ใช้คำว่า “ทรง” กับคำกริยาราชาศัพท์ เช่น เสด็จ ไม่ใช่ ทรงเสด็จ ประชวร ไม่ใช่ ทรงประชวร

การใช้ “พระบรม/พระบรมราช/พระราช/พระ” กับพระมหากษัตริย์

“พระบรม, พระบรมราช” ใช้นำหน้าคำนามที่เป็นสิ่งของสำคัญๆ น่ายกย่อง ซึ่งเกี่ยวกับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเท่านั้น

เช่น พระบรมราโชวาท, พระบรมมหาราชวัง, พระบรมฉายาลักษณ์, พระบรมราชโองการ

“พระราช” ใช้กับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว, สมเด็จพระบรมราชินีและอุปราช

เช่น พระราชหัตถเลขา, พระราชเสาวนีย์, พระราชดำริ

“พระ” ใช้นำหน้าคำที่เรียกอวัยวะ, เครื่องใช้ หรือคำสามัญ (บางคำ) ที่ไม่มีราชาศัพท์ใช้

เช่น พระพักตร์, พระเศียร, พระบาท, พระเก้าอี้, พระมาลา, พระกระยาหาร

มูลเหตุที่ทำให้เกิดมีคำราชาศัพท์

คำนามที่เป็นชื่อสิ่งของสำคัญที่ควรยกย่อง มีคำเติมหน้า ได้แก่ พระบรมมหาราช พระบรมมหา พระบรมราช พระบรม พระอัคราช พระอัครและพระมหา เช่น พระบรมมหาราชวัง พระบรมมหาชนกพระบรมราชชนนี พระบรมราชวงศ์ พระบรมอัฐิ พระบรมโอรสาธิราช พระอัครชายา พระมหาปราสาท พระมหาเศวตฉัตร เป็นต้น

คำนามเป็นชื่อสิ่งสำคัญรองลงมา นำหน้าด้วยคำ“พระราช” เช่น พระราชวัง  พระราชวงศ์ พระราชทรัพย์ พระราชลัญจกร  เป็นต้น

คำนามเป็นชื่อของสิ่งสามัญทั่วไปที่ไม่ถือว่าสำคัญส่วนใหญ่เป็นคำบาลีสันสกฤต เขมร และคำไทยเก่า แต่บางคำก็เป็นคำไทยธรรมดานำหน้าด้วยคำ “พระ” เช่น พระกร พระบาทพระโรค   พระฉาย พระแท่น พระเคราะห์ เป็นต้น คำนามใดที่เป็นคำประสม มีคำ “พระ” ประกอบอยู่แล้ว ห้ามใช้คำ “พระ” นำหน้าซ้อนอีก เช่น พานพระศรี (พานหมาก) ขันพระสาคร (ขันน้ำ) เป็นต้น

คำนามที่เป็นชื่อสิ่งไม่สำคัญและคำนั้นมักเป็นคำไทย นำหน้าด้วยคำว่า “ต้น” เช่น ม้าต้น ช้างต้น เรือนต้น และนำหน้าด้วย “หลวง” เช่น ลูกหลวง หลานหลวง รถหลวง เรือหลวง สวนหลวง ส่วน “หลวง” ที่แปลว่าใหญ่ ไม่จัดว่าเป็นราชาศัพท์ เช่น ภรรยาหลวง เขาหลวง ทะเลหลวง เป็นต้น

        คือ ต้องการยกย่องให้เกียรติดังนั้นการศึกษาเรื่องคำราชศัพท์ นี้ จึงแบ่งเป็น ๒ ตอน ใหญ่ๆคือ ตอนที่ ๑ ศัพท์สำหรับพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ ตอนที่ ๒ ศัพท์สำหรับพระภิกษุสงฆ์

ประโยชน์การใช้คำราชาศัพท์

ประโยชน์ทางตรง

  เป็นประโยชน์ที่เกิดจากการตั้งเป้าหมายไว้ล่วงหน้า อันได้แก่

๑. ประโยชน์จากการใช้คำราชาศัพท์ถูกต้อง

ที่เรียกว่าใช้คำราชาศัพท์ถูกต้องนั้น คือ ถูกต้องตามบุคคลที่ใช้ว่าบุคคลใดควรใช้ราชาศัพท์ขั้นไหน อย่างไร ประการหนึ่ง ถูกต้อง  ตามโอกาส คือ โอกาสใดใชคำราชาศัพท์หรือไม่เพียงใด     ประการหนึ่ง และถูกต้องตามวิธีการใช้คือ ใช้ถูกต้องตามแบบแผน  ที่นิยมนั้นก็อีกประการหนึ่ง การใช้ราชาศัพท์ต้องใช้ทั้งความรู้     และประสบการณ์เป็นดุลยพินิจให้ถูกต้อง

๒. ประโยชน์จากการเข้าใจที่ถูกต้อง

ไม่ว่าจากการอ่านหนังสือประเภทต่าง ๆ เช่น วรรณกรรมทั่วไป วรรณคดี หนังสือพิมพ์ สิ่งพิมพ์ทั้งหลาย โทรทัศน์ วิทยุ ตลอดจนสิ่งบันเทิงทั้งหลาย มีภาพยนต์ ละคร โขน ลิเก เป็นต้น เพราะการรับรู้ รับฟัง บางครั้งต้องมีสิ่งที่เรียกว่า คำราชาศัพท์ร่วมอยู่ด้วยเสมอ ทั้งที่ตั้งใจและไม่ตั้งใจ

ประโยชน์ทางอ้อม

            เป็นประโยชน์ผลพลอยได้ แม้ตั้งเป้าหมายไว้ล่วงหน้าหรือไม่ตั้งเป้าหมายไว้ก็ตาม คือ เมื่อรู้คำราชาศัพท์ดี ถูกต้อง ฟังหรืออ่านเรื่องราวที่มีคำราชาศัพท์เข้าใจผลประโยชน์พลอยได้ ก็จะเกิดขึ้นเสมอ ดังนี้

๑. ธำรงรักษาวัฒนธรรมอันดีงานของชาติไว้

คือ รักษาให้คงอยู่ไม่เสื่อมสูญ ถือเป็นการธำรงรักษาวัฒนธรรมและความมั่นคงของประเทศชาติ

๒. เพิ่มความมีเสน่ห์ในตัวบุคคล คือ บุคคลผู้รู้และใช้      คำราชาศัพท์ได้อย่างถูกต้อง เป็นการแสดงออกซึ่งความมีวัฒนธรรมอันดีงามทางภาษา